Miếu Bà Phi Yến Côn Đảo (An Sơn miếu) là một trong những điểm du lịch tâm linh nổi tiếng và linh thiêng nhất trên đảo, gắn với câu chuyện bi thương về người phụ nữ tên thật là Lê Thị Răm – thứ phi của chúa Nguyễn Ánh trong truyền thuyết dân gian. Đây là nơi người dân và du khách thường ghé thăm để tìm hiểu lịch sử – văn hóa Côn Đảo, đồng thời cầu bình an, sức khỏe, tài lộc và tình duyên trong những chuyến du lịch về miền biển đảo thiêng liêng.
Miếu Bà Phi Yến Côn Đảo – điểm đến tâm linh không thể bỏ lỡ
Miếu Bà Phi Yến, còn gọi là An Sơn miếu, là di tích lịch sử – văn hóa nổi bật tại trung tâm Côn Đảo, được người dân vô cùng kính trọng. Ngôi miếu gắn với hình tượng người phụ nữ tài sắc, đức hạnh, giàu lòng yêu nước trong truyền thuyết, nên vừa là điểm tham quan, vừa là nơi gửi gắm niềm tin tâm linh của cư dân đảo và du khách thập phương.
Đối với nhiều hành trình du lịch Côn Đảo, đặc biệt là các tour tâm linh, miếu Bà Phi Yến luôn nằm trong danh sách những điểm “nhất định phải đến” bên cạnh nghĩa trang Hàng Dương, mộ cô Sáu, chùa Núi Một hay Miếu Cậu Cải. Không chỉ dừng ở việc tham quan, du khách đến đây còn có thể cảm nhận rõ hơn về đời sống tín ngưỡng, lễ hội và câu chuyện lịch sử – truyền thuyết đã in sâu trong tâm thức người dân Côn Đảo.
Miếu Bà Phi Yến ở đâu? An Sơn miếu là gì?
Miếu Bà Phi Yến Côn Đảo tọa lạc cách trung tâm thị trấn Côn Đảo khoảng 2 km về phía Tây Nam, trên đường Hoàng Phi Yến, thuộc khu dân cư số 3, rất thuận tiện để di chuyển bằng xe máy, taxi hay xe đạp. Khu vực này nằm gần các điểm tham quan khác như Bảo tàng Côn Đảo, bãi biển An Hải nên bạn có thể dễ dàng kết hợp tham quan trong cùng một buổi. Xem đường đi đến Miếu Bà Phi Yến Côn Đảo trên Google Maps.
An Sơn miếu chính là tên khác của miếu Bà Phi Yến, được người dân dùng đan xen với các tên gọi như “miếu Bà”, “miếu Bà Phi Yến An Hải”. Đây là ngôi miếu do dân làng An Hải xưa lập nên để thờ Bà – người phụ nữ được xem là mẫu thần che chở cư dân vùng đảo, và ngày nay lễ giỗ Bà tại An Sơn miếu đã trở thành lễ hội truyền thống lớn nhất ở Côn Đảo.
Bà Phi Yến là ai? Tiểu sử của Bà Phi Yến Côn Đảo
Theo truyền thuyết dân gian, Bà Phi Yến tên thật là Lê Thị Răm, là thứ phi của chúa Nguyễn Ánh, người sau này trở thành vua Gia Long. Truyền thuyết kể rằng trong giai đoạn cuối thế kỷ XVIII, khi Nguyễn Ánh lánh nạn ra Côn Đảo, Bà đã can ngăn việc cầu viện ngoại bang, bày tỏ mong muốn giữ độc lập cho đất nước.
Chính vì lời can gián đó, Bà bị giam vào một hang đá trên hòn đảo nay còn gọi là Hòn Bà, mở đầu cho chuỗi bi kịch của cuộc đời người phụ nữ được xem là trung trinh, yêu nước và hết lòng lo cho dân. Cần lưu ý đây là câu chuyện truyền thuyết, được lưu truyền qua nhiều đời trong dân gian, nên có thể có những điểm khác với các nghiên cứu sử học hiện đại, nhưng vẫn mang giá trị văn hóa và đạo đức rất lớn đối với người dân Côn Đảo.
Sự tích Bà Phi Yến và Hoàng tử Cải
Một phần xúc động nhất trong sự tích Bà Phi Yến là câu chuyện về hoàng tử Hội An – thường được gọi là Cậu Cải trong dân gian. Khi Bà can ngăn ý định cầu viện, Nguyễn Ánh nổi giận, có lúc định xử tử Bà và hoàng tử, nhưng nhờ quan đô đốc Ngọc Lân can gián nên Bà chỉ bị giam vào hang đá, còn hoàng tử Cải về sau bị ném xuống biển trong một trận nóng giận khác và được dân làng Cỏ Ống vớt, chôn cất.
Người dân Côn Đảo tin rằng câu ca dao “Gió đưa cây Cải về trời, Rau Răm ở lại chịu đời đắng cay” chính là ẩn dụ cho số phận của hoàng tử Cải và Bà Phi Yến – tên tục “Răm” của Bà được ví với rau răm, ở lại trần gian chịu nhiều cay đắng. Sau khi được vượn trắng và hắc hổ cứu khỏi hang đá, Bà trở về ở gần mộ con, sống trong nỗi đau mất con cho đến khi xảy ra bi kịch tiếp theo tại làng An Hải.
Bi kịch tại làng An Hải và sự ra đời An Sơn miếu
Truyền thuyết cho biết đến một dịp đàn chay rằm tháng bảy tại làng An Hải, dân làng đã rước Bà Phi Yến từ Cỏ Ống về dự lễ để cầu phúc cho mọi người. Nhan sắc và khí chất của Bà khiến một người tên Biện Thi nổi tà tâm, định xâm phạm danh tiết của Bà trong đêm.
Để bảo toàn danh dự và lòng chung thủy với nhà vua, Bà đã quyết liệt chống trả, có dị bản kể rằng Bà tự hủy cánh tay bị kẻ xấu chạm vào rồi chọn cái chết để giữ trọn tiết hạnh. Trước sự hi sinh ấy, người dân làng An Hải thương tiếc lập nên An Sơn miếu để thờ Bà Phi Yến, hằng năm tổ chức lễ giỗ long trọng, coi Bà như vị nữ thần phù trợ cho đời sống trên đảo.
Lịch sử hình thành và quá trình trùng tu miếu Bà Phi Yến
Các tài liệu địa phương cho thấy An Sơn miếu được dân làng dựng lên sau khi Bà qua đời vào khoảng cuối thế kỷ XVIII, rồi nhiều lần bị hư hại bởi biến động lịch sử. Khi thực dân Pháp chiếm Côn Đảo và di dời dân vào đất liền để xây dựng hệ thống nhà tù, ngôi miếu dần xuống cấp, có giai đoạn gần như đổ nát.
Đến năm 1958, một ngôi miếu nhỏ được xây lại trên nền cũ và lấy tên An Sơn miếu, sau này tiếp tục được người dân và chính quyền địa phương trùng tu, tôn tạo nhiều lần nhằm giữ gìn tốt hơn di tích và phục vụ du lịch Côn Đảo. Hiện nay, lễ giỗ Bà Phi Yến và An Sơn miếu đã được đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, khẳng định giá trị đặc biệt của di tích này trong kho tàng văn hóa Việt Nam.
Kiến trúc và không gian An Sơn miếu
An Sơn miếu (miếu Bà Phi Yến) có khuôn viên khá rộng, bố cục theo dạng hình chữ Nhất với cổng tam quan, sân lát, khu vực cây xanh và các hạng mục phụ trợ. Không gian bên ngoài khá thoáng, có hồ nước, non bộ, bia đá ghi lại khái quát truyền thuyết về Bà Phi Yến và hoàng tử Cải, tạo nên cảm giác vừa trang nghiêm vừa gần gũi.
Bên trong chính điện thờ tượng Bà Phi Yến, ngoài ra còn có bàn thờ đô đốc Ngọc Lân và một số vị thần theo quan niệm dân gian – Phật giáo. Những bức hoành phi, câu đối và không gian trầm mặc, hương khói quanh năm khiến du khách dễ dàng cảm nhận đây là một “địa chỉ tâm linh” đúng nghĩa giữa lòng Côn Đảo.
Miếu Bà Phi Yến cầu gì linh?
Người dân Côn Đảo và du khách thường đến miếu Bà Phi Yến để cầu bình an cho bản thân và gia đình, cầu sức khỏe, công việc hanh thông, làm ăn thuận lợi và cuộc sống bớt sóng gió. Với câu chuyện hi sinh vì nghĩa tình và lòng yêu nước, nhiều người tin rằng Bà rất linh nghiệm khi cầu về đường gia đạo, nhất là sự yên ấm, hòa thuận trong gia đình.
Bên cạnh đó, truyền miệng trên đảo cho rằng miếu Bà Phi Yến “cầu duyên” khá linh, nên không ít du khách trẻ, đặc biệt là phụ nữ, ghé thăm để xin đường tình cảm suôn sẻ, tìm được người bạn đời chân thành. Dù vậy, người dân địa phương luôn nhắc nhở du khách giữ tâm thế nhẹ nhàng, xem đây là nơi gửi gắm niềm tin và sự biết ơn, tránh tâm lý mê tín hay kỳ vọng thái quá.
Văn khấn miếu Bà Phi Yến và cách sắm lễ
“Văn khấn miếu Bà Phi Yến” là cách gọi chung cho những bài khấn khi du khách đến miếu dâng hương, thể hiện lòng tôn kính với Bà và cầu chúc điều tốt lành. Du khách có thể dùng những bài khấn phổ biến theo mẫu văn khấn thần linh – thánh mẫu, hoặc tự khấn bằng lời của mình, chỉ cần giữ thái độ trang nghiêm, chân thành là được. Về lễ vật, bạn có thể chuẩn bị lễ chay đơn giản gồm: hương, hoa tươi, mâm ngũ quả, bánh kẹo, nước suối, xôi chè tùy điều kiện. Nếu đi đúng dịp lễ giỗ Bà Phi Yến, nhiều người chọn thêm mâm đồ chay hoặc cơm chay để dâng cúng nhưng không bắt buộc.
Quan trọng nhất là không cần “mâm cao cỗ đầy”, mà nên chú ý sắp lễ gọn gàng, không xả rác, không đốt vàng mã quá nhiều gây khói và ảnh hưởng môi trường. Khi vào miếu, hãy ăn mặc lịch sự, nói chuyện nhỏ nhẹ, xếp hàng trật tự khi dâng hương để giữ sự tôn nghiêm cho không gian tâm linh.
Lễ giỗ Bà Phi Yến Côn Đảo – lễ hội truyền thống đặc sắc
Lễ giỗ Bà Phi Yến, hay lễ giỗ An Sơn miếu, diễn ra hằng năm vào ngày 18/10 âm lịch (thường bắt đầu không khí lễ hội từ tối 17/10). Đây là lễ hội truyền thống lớn tại Côn Đảo, quy tụ đông đảo người dân trên đảo và du khách từ nhiều nơi về dự, đã được công nhận là một trong những lễ hội tiêu biểu của địa phương.
Trong ngày lễ, ngoài phần lễ dâng hương, cúng giỗ trang trọng, còn có phần hội với các hoạt động văn hóa – nghệ thuật, trò chơi dân gian, ẩm thực chay do người dân chung tay chuẩn bị. Không khí lễ giỗ vừa linh thiêng vừa rộn ràng, là dịp rất lý tưởng để du khách trải nghiệm đời sống văn hóa, tín ngưỡng của người dân Côn Đảo một cách sống động.
Kinh nghiệm đi miếu Bà Phi Yến Côn Đảo dành cho du khách
Từ trung tâm thị trấn Côn Đảo, bạn có thể thuê xe máy, đi taxi hoặc xe đạp để đến miếu Bà Phi Yến, quãng đường chỉ khoảng 2 km nên di chuyển rất nhanh. Nếu đi theo tour Côn Đảo trọn gói, đa số lịch trình đều sắp xếp ghé miếu trong một buổi, thường kết hợp với bảo tàng, miếu Cậu Cải và các điểm tham quan khác.
Thời điểm lý tưởng để đến miếu là buổi sáng sớm hoặc chiều mát, khi thời tiết dễ chịu và không quá nắng. Nếu bạn muốn hòa mình vào không khí lễ hội đông vui thì có thể chọn đi vào dịp lễ giỗ Bà tháng 10 âm lịch; còn nếu thích không gian tĩnh lặng để chiêm bái, hãy chọn các ngày thường trong năm.
Về trang phục và ứng xử, nên chọn quần áo kín đáo, gọn gàng, tránh ăn mặc quá hở hang khi vào chính điện. Trong lúc dâng hương, nên tắt chuông điện thoại, không nói cười ồn ào, hạn chế chụp ảnh ở những khu vực có biển báo hoặc khi có nghi thức đang diễn ra, để tôn trọng không gian chung.
